Suriye’de Esad rejiminin çöküşünün birinci yılı: Yeni dönemin dengeleri şekilleniyor

Suriye’de 11 günlük ayaklanmayla devrilen Esad rejiminin ardından geçen bir yılda, yeni yönetimin adımları hem ülke içindeki güç dengelerini hem de bölgedeki ilişkileri köklü biçimde değiştirdi...

Suriye’de 13 yıl süren iç savaş, ülkenin kuzeyinden başlayıp kısa sürede yayılan 11 günlük silahlı ayaklanma ile sona erdi. Ayaklanmanın ardından 24 yıllık Baas rejimi çökerken, Devlet Başkanı Beşar Esad’ın 8 Aralık’ta Rusya’ya kaçması ülke yönetiminde yeni bir dönemi başlattı. Bu sürecin sonucunda ayaklanmayı yöneten isim Şara, Ocak 2025’te Suriye’de resmen cumhurbaşkanlığı koltuğuna oturdu. Ancak Şara’nın, “Muhammed Golani” takma adıyla Heyet Tahrir Şam (HTŞ) içinde yürüttüğü geçmiş faaliyetleri, yeni döneme ilişkin birçok tartışmayı da beraberinde getirdi. Ayaklanmanın mimarı Şara’nın geçmişi: El Kaide, DAEŞ ve HTŞ Şara, 2003’te ABD işgaline karşı savaşmak için Irak’a giderek El Kaide’ye katıldı. 2006’ya kadar Amerikan askerlerine karşı çatışmalara katıldı ve daha sonra ABD tarafından tutuklanarak beş yıl hapse gönderildi. Bu dönemde DAEŞ lideri Ebubekir el-Bağdadi ile tanıştı. Serbest kaldıktan sonra DAEŞ’e katılan Şara, daha pragmatik görüşleri nedeniyle örgütle yollarını ayırdı. 2011’de Bağdadi tarafından Suriye’de Nusra Cephesi’ni kurmakla görevlendirildi. Nusra Cephesi, 2012’de rejime karşı savaşan en etkin yapılardan biri hâline geldi. Ancak DAEŞ’in radikal tutumuna karşı çıkan Şara, örgütten ayrılarak yeniden El Kaide’ye bağlılığını ilan etti. 2015’te Nusra Cephesi’nin de yer aldığı gruplar İdlib’i ele geçirdi. 2016’da Nusra Cephesi HTŞ adını aldı ve Şara da HTŞ içinde yerini aldı. ABD ile ilişkiler düzeldi, yaptırımlar kalktı Şara’nın devlet başkanı olmasının ardından Suriye’nin dış politikası dikkat çekici bir değişim sürecine girdi. Washington ile Şam arasındaki ilişkiler iyileşti. 10 Kasım’da Şara’nın ABD Başkanı Donald Trump ile Beyaz Saray’da görüşmesi, bir Suriye liderinin ABD başkanıyla ilk kez bu düzeyde temas kurması açısından tarihi bir adım olarak kayıtlara geçti. ABD, 8 Kasım’da “Muhammed el-Cevlani” adıyla terör listesinde yer alan Şara’yı yaptırım listesinden çıkardı. Batı ülkelerinin önemli bir bölümü de Suriye’ye yönelik yaptırımların büyük kısmını kaldırdı. Bu süreçte Şara yönetiminin İran ve Rusya’dan uzaklaşmaya başladığı gözlemlenirken, bölgedeki Arap ülkelerinden de destek aldığı belirtildi. Şiddetli çatışmalar ve seçim hazırlığı Şara, Esad sonrası ülkeyi “adil bir yönetime” kavuşturma sözü verse de, yeni yönetimin kurulması sürecinde Şam’da şiddetli çatışmalar yaşandı. Yüzlerce kişi hayatını kaybetti, çok sayıda Suriyeli yerinden edildi. Son bir yılda yer yer süren grup çatışmalarında sorumluların yargı önüne çıkarıldığını belirten Şara, önceki gün yaptığı açıklamada ülkenin dört yıl sonra seçimlere gideceğini duyurdu. İsrail işgali kritik başlık olmaya devam ediyor Suriye’nin en önemli dış politika gündemlerinden biri İsrail’in işgal ettiği bölgeler. Şara, uluslararası aktörlerle birlikte İsrail’in 8 Aralık 2024 sonrası işgal ettiği topraklardan çekilmesi için çalıştıklarını açıkladı. Ancak İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu, İsrail ordusunun Suriye’nin güneyinde işgal ettiği bölgelerden çekilmeyeceğini savunmayı sürdürüyor. Baas rejiminin devrilmesinin hemen ardından İsrail ordusu Cebel eş-Şeyh (Hermon) Dağı’nı işgal etmişti. Golan Tepeleri ise 1967’den bu yana İsrail işgali altında bulunuyor.